اسهال چیست؟ روش فوری درمان اسهال
اسهال چیست؟ روش فوری درمان اسهال
بیماری اسهال وضعیت گوارشی رایجی است که در اثر اجابت مزاج شل، آبکی و دفع مکرر مدفوع ایجاد می‌شود. این مشکل ممکن است به تنهایی وجود داشته باشد یا با علائم دیگر مثل تهوع، استفراغ، درد شکم یا کاهش وزن همراه شود.
خوشبختانه، اسهال معمولا کوتاه مدت است و بیش از چند روز طول نمی کشد. اما زمانی که اسهال بیش از چند روز تا هفته ها ادامه داشته باشد، نشان می دهد که مشکل دیگری مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یا یک اختلال جدی تر، از جمله عفونت مداوم، بیماری سلیاک یا بیماری التهابی روده (IBD) وجود دارد.
علائم
علائم و نشانه های مرتبط با اسهال (مدفوع شل و آبکی) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گرفتگی یا درد شکم
- نفخ
- حالت تهوع
- استفراغ
- تب
- خون در مدفوع
- مخاط در مدفوع
- نیاز فوری به اجابت مزاج
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بزرگسالان باید در موارد زیر به پزشک مراجعه کنند:
- اسهالی که بیش از دو روز بدون هیچ بهبودی ادامه داشته باشد.
- دچار علائم کم آبی مثل غش و ضعف شده باشید.
- درد شدید شکم یا مقعدی
- مدفوع خونی یا سیاه
- تب بالای ۱۰۲ فارنهایت (۳۹ درجه سانتیگراد)
در کودکان، به ویژه کودکان خردسال، اسهال می تواند به سرعت منجر به کم آبی بدن شود. اگر اسهال کودک در عرض ۲۴ ساعت بهبود نیافت یا اگر کودک علائم زیر را دارد، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید :
- علائم کم آبی بدن مثل بی حالی، غش و ضعف و خشکی دهان
- تب بالای ۱۰۲ فارنهایت (۳۹ درجه سانتیگراد)
- مدفوع خونی یا سیاه
علت
تعدادی از بیماری ها و شرایط می توانند باعث اسهال شوند، از جمله:
- ویروسها : انواع ویروس ها می توانند باعث علائم گوارشی مثل اسهال شوند. ویروسی که باعث بیماری کروناویروس ۲۰۱۹ (COVID-19) می‌شود، با علائم گوارشی از جمله تهوع، استفراغ و اسهال نیز همراه است.
- باکتری ها و انگل ها : قرار گرفتن در معرض باکتری های بیماری زا، مانند E. coli یا انگل ها از طریق غذا یا آب آلوده، منجر به اسهال می شود. هنگام سفر به کشورهای در حال توسعه، اسهال ناشی از باکتری ها و انگل ها اغلب اسهال مسافرتی نامیده می شود. Clostridioides difficile نوع دیگری از باکتری است که باعث اسهال می شود و می تواند پس از یک دوره آنتی بیوتیک یا در طول بستری شدن در بیمارستان رخ دهد.
- داروها : بسیاری از داروها مانند آنتی بیوتیک ها می توانند باعث اسهال شوند. آنتی بیوتیک ها با از بین بردن باکتری های بد عفونت ها را کاهش می دهند، اما باکتری های خوب را نیز از بین می برند. این امر تعادل طبیعی باکتری ها را در روده بر هم می زند و منجر به اسهال می شود. سایر داروهایی که باعث اسهال می شوند، داروهای ضد سرطان و ضد اسیدهای حاوی منیزیم هستند.
- عدم تحمل لاکتوز : لاکتوز قندی است که در شیر و سایر محصولات لبنی یافت می شود. افرادی که در هضم لاکتوز مشکل دارند پس از مصرف لبنیات دچار اسهال می شوند. عدم تحمل لاکتوز می تواند با افزایش سن افزایش یابد زیرا سطح آنزیمی که به هضم لاکتوز کمک می کند، با افزایش سن کاهش می یابد.
- فروکتوز : فروکتوز قندی است که به طور طبیعی در میوه ها و عسل یافت می شود. گاهی اوقات به عنوان یک شیرین کننده به برخی نوشیدنی ها اضافه می شود. فروکتوز می تواند منجر به اسهال در افرادی شود که در هضم آن مشکل دارند.
- شیرین کننده های مصنوعی : سوربیتول، اریتریتول و مانیتول – شیرین کننده های مصنوعی قندهای غیرقابل جذبی هستند که در آدامس و سایر محصولات بدون قند یافت می شوند و می توانند در برخی افراد سالم باعث اسهال شوند.
- عمل جراحی : گاهی اوقات جراحی های برداشتن جزئی روده یا کیسه صفرا می تواند باعث اسهال شود.
اسهال مزمن علل دیگری دارد، مانند IBS، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، بیماری سلیاک، کولیت میکروسکوپی و رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک (SIBO).
عوارض
از مهمترین تاثیرات اسهال مزمن می توانیم به این موارد اشاره کنیم:
کم آبی بدن
اسهال می تواند باعث کم آبی بدن شود که در صورت عدم درمان می تواند تهدید کننده زندگی باشد. کم آبی بدن به ویژه در کودکان، افراد مسن و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند خطرناک است.
اگر علائم کم آبی جدی دارید، به دنبال کمک پزشکی باشید.
نشانه های کم آبی در بزرگسالان
این شامل:
- تشنگی بیش از حد
- خشکی دهان یا پوست
- ادرار کم یا بدون ادرار
- ضعف، سرگیجه یا سبکی سر
- خستگی
- ادرار تیره رنگ
نشانه های کم آبی در نوزادان و کودکان خردسال
این شامل:
- خیس بودن پوشک در سه ساعت یا بیشتر
- خشکی دهان و زبان
- تب بالاتر از ۱۰۲ فارنهایت (۳۹ درجه سانتیگراد)
- گریه بدون اشک
- خواب آلودگی، عدم پاسخگویی یا تحریک پذیری
- ظاهر فرورفته به شکم، چشم ها یا گونه ها
شقاق
یکی دیگر از شایع ترین عوارض درمان نکردن اسهال بیماری شقاق است. شقاق به زخم، بریدگی یا ترک عمیق گفته می‌شود. این زخم میتواند در پوشش مخاطی مقعد ایجاد شده و با درد شدید همراه است. اسهال میتواند فشار زیادی به مقعد وارد کرده و یا باعث کشش عضله ی مقعد شود. همچنین دفع مکرر مدفوع باعث آسیب مقعد می‌شود. برای اطلاعات بیشتر در مورد بیماری شقاق مقعد به اینجا مراجعه کنید.
پیشگیری
برای پیشگیری از اسهال نکات زیر را به یاد داشته باشید :
- مرتباً دستان خود را بشویید: دست های خود را قبل و بعد از تهیه غذا بشویید. دست های خود را پس از دست زدن به گوشت نپخته، استفاده از توالت، تعویض پوشک، عطسه، سرفه و دمیدن بینی بشویید. همچنین زمانی که امکان شستشو وجود ندارد از ضد عفونی کننده دست استفاده کنید.
- مراقب آنچه می خورید باشید : غذاهای گرم که به خوبی پخته شده، بخورید. از میوه ها و سبزیجات خام خودداری کنید مگر اینکه خودتان بتوانید پوست آنها را جدا کنید. همچنین از مصرف گوشت خام یا نیم پز و غذاهای لبنی خودداری کنید.
- مراقب آنچه می نوشید باشید : آب بطری، نوشابه، آبجو یا شراب را که در ظرف اصلی آن سرو می شود، بنوشید. از آب لوله کشی و تکه های یخ خودداری کنید. حتی برای مسواک زدن از آب بطری استفاده کنید. هنگام دوش گرفتن دهان خود را بسته نگه دارید.نوشیدنی هایی که با آب جوشانده می شوند، مانند قهوه و چای، احتمالا بی خطر هستند. به یاد داشته باشید که الکل و کافئین می توانند اسهال را تشدید کرده و کم آبی بدن را بدتر کنند.
تشخیص
پزشک در مورد سابقه پزشکی شما می پرسد، داروهای مصرفی شما را بررسی می کند، یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و ممکن است آزمایشاتی را برای تعیین علت اسهال شما تجویز کند. آزمایشات احتمالی عبارتند از:
- آزمایش خون : آزمایش شمارش کامل خون، اندازه گیری الکترولیت ها و آزمایش های عملکرد کلیه می تواند به نشان دادن شدت اسهال کمک کند.
- آزمایش مدفوع : پزشک ممکن است آزمایش مدفوع را برای بررسی اینکه آیا یک باکتری یا انگل باعث اسهال شما شده است توصیه کند.
- تست تنفس هیدروژن : این نوع آزمایش می تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا شما دچار عدم تحمل لاکتوز هستید یا خیر. پس از نوشیدن مایعی حاوی سطوح بالای لاکتوز، پزشک مقدار هیدروژن موجود در تنفس شما را در فواصل زمانی منظم اندازه گیری می کند. تنفس بیش از حد هیدروژن نشان می دهد که شما به طور کامل لاکتوز را هضم و جذب نمی کنید.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر یا کولونوسکوپی : با استفاده از یک لوله نازک و روشن که در رکتوم شما قرار می گیرد، پزشک می تواند داخل روده بزرگ شما را ببیند. این دستگاه همچنین مجهز به ابزاری است که به پزشک شما اجازه می دهد نمونه کوچکی از بافت (بیوپسی) را از روده بزرگ شما بگیرد.
درمان اسهال
اکثر موارد اسهال حاد به خودی خود ظرف چند روز بدون درمان برطرف می شود. اگر تغییر سبک زندگی و درمان های خانگی اسهال را بدون موفقیت امتحان کرده اید، ممکن است پزشک شما داروها یا درمان های دیگری را توصیه کند.
آنتی بیوتیک یا ضد انگلی
آنتی بیوتیک ها یا داروهای ضد انگلی ممکن است به درمان اسهال ناشی از باکتری یا انگل کمک کنند. اگر یک ویروس باعث اسهال شما شود، آنتی بیوتیک ها کمکی نمی کنند.
درمان برای جایگزینی مایعات
احتمالاً پزشک به شما توصیه می کند که مایعات و نمک را با نوشیدن آب با الکترولیت، آب میوه یا آبگوشت جایگزین کنید. اگر نوشیدن مایعات معده شما را ناراحت کند یا باعث استفراغ شود، ممکن است پزشک تزریق سرم را تجویز نماید.
درمان بیماریهای زمینه ای
اگر اسهال ناشی از یک بیماری جدی‌تر مانند بیماری التهابی روده باشد، پزشک برای کنترل آن اقداماتی انجام می دهد و یا ممکن است به یک متخصص، مانند یک متخصص گوارش ارجاع داده شوید.
شیوه زندگی و درمان های خانگی
اسهال معمولاً بدون درمان به سرعت برطرف می شود. برای کمک به مقابله با علائم و نشانه های خود تا زمانی که اسهال از بین برود، سعی کنید موارد زیر را انجام دهید:
- مقدار زیادی مایعات از جمله آب، آبگوشت و آبمیوه بنوشید.
- از کافئین و الکل خودداری کنید.
- با بازگشت حرکات روده به حالت عادی، غذاهای نیمه جامد و کم فیبر را به تدریج به رژیم غذایی اضافه کنید. نان تست، تخم مرغ، برنج یا مرغ گزینه های مناسبی هستند.
- برای چند روز از مصرف برخی مواد غذایی مانند لبنیات، غذاهای چرب، غذاهای پرفیبر یا غذاهای بسیار چاشنی شده خودداری کنید.
- داروهای ضد اسهال بدون نسخه، مانند لوپرامید و بیسموت ساب سالیسیلات، ممکن است به کنترل علائم کمک کنند. برخی از بیماری ها، عفونت های باکتریایی و انگلی می توانند با این داروها بدتر شوند. بنابراین قبل از مصرف هر دارویی با پزشک مشورت کنید.
- پروبیوتیک ها؛ میکروارگانیسم‌هایی هستند که با افزایش سطح باکتری‌های خوب به بازگرداندن تعادل دستگاه گوارش کمک می‌کنند،اما مشخص نیست که آیا می‌توانند به کوتاه کردن دوره اسهال کمک کنند یا خیر. پروبیوتیک ها به شکل کپسول یا مایع در دسترس هستند و به برخی غذاها مانند بعضی از ماست ها اضافه می شوند.
منابع :
https://drabedian.com/articles/diarrhea/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diarrhea/diagnosis-treatment/drc-20352246
